Een andere kijk op gezondheid, wat levert het op?
Decennialang is de zorg voornamelijk gericht geweest op ziekte, aandoeningen en medische oplossingen.
Door de medicalisering in de zorg is voor de mensen de regie op gezondheid de afgelopen jaren ontnomen.
Toch focussen we ons voornamelijk op klachten en gezondheidsproblemen.
Maar jij bent niet jouw aandoening of ziekte!
De visie op gezondheid is de laatste jaren sterk aan het veranderen. Lange tijd zagen we gezondheid vooral als afwezigheid van ziekte.
Toch heeft de WHO (World Health Organization) al sinds 1946 de volgende definitie van gezondheid:
‘Gezondheid is een staat van complete fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van ziekte of zwakheid.’
Ondanks dat dit verder kijkt naar alleen ziek zijn, is het kijkend naar deze definitie erg lastig om als persoon volledig ‘gezond’ te zijn.
Machteld Huber
Voormalig huisarts en onderzoeker Machteld Huber heeft daarom in Nederland de ‘Institute for Positive Health’ (iPH) opgezet waarbij de benadering Positieve Gezondheid centraal staat.
Positieve gezondheid kiest een andere invalshoek. Het richt zich op mensen zelf, hun eigen veerkracht en wat hun leven betekenisvol maakt
Wat is positieve gezondheid?
Met positieve gezondheid wordt er verder gekeken dan alleen naar de af- of aanwezigheid van ziekte. Het is een bredere kijk op gezondheid.
Er wordt gekeken naar het vermogen van mensen om met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan, en hierin zelf zoveel mogelijk regie te voeren.
Dit betekent dat de gezondheid niet alleen in het domein van de zorgprofessionals ligt, maar in die van ons allemaal. Het gaat om het vermogen om met veranderende omstandigheden om te gaan.
Bij positieve gezondheid gaat het dus niet om gezondheid als een statisch gegeven of een te bereiken doel. Maar om de veerkracht van mensen om zich aan te passen aan wat zich in het leven voordoet.
Die meer dynamische benadering doet meer recht aan mensen en aan wat voor hen betekenisvol is.
Het grote verschil met WHO-definitie is dat gezondheid niet gezien wordt als doel of als eindpunt, maar dat vermogens als veerkracht en eigen regie centraal staat, waardoor er altijd ontwikkeling mogelijk blijft.
Positieve Gezondheid is door Huber onderverdeeld in de 6 verschillende gezondheidsdimensies:
- Lichaamsfuncties
- Mentaal welbevinden
- Zingeving
- Kwaliteit van leven
- Meedoen
- Dagelijks functioneren
Met behulp van het spinnenweb diagram kunnen mensen hun eigen gezondheid in kaart brengen. Ook is het een instrument dat kan worden ingezet als opstap naar een gesprek over gezondheid en welzijn.
Bij positieve gezondheid gaat het om intrinsieke motivatie en persoonlijke ervaring. Door positieve gezondheid in te zetten kijken we niet alleen meer naar het oplossen van klachten.
Wat is het niet?
Positieve gezondheid gaat niet over een positieve kijk op gezondheid, het gaat om de brede blik op gezondheid. Ook is er bewust voor gekozen om van positieve gezondheid geen definitie te maken.
Het is meer een karakterisering, een gedachtegoed, dan een afbakening. Tevens kan je positieve gezondheid niet inzetten als meetinstrument, om bijvoorbeeld te peilen hoe iemand zijn gezondheid is.
Kritische blik
Het is goed dat Huber met Positieve Gezondheid erop wijst dat er niet alleen gekeken moet worden naar het behandelen van ziekte, maar ook naar het bevorderen van gezondheid.
Daarnaast sluit de definitie goed aan bij de taal en ideeën van zorgverleners. Het concept Positieve Gezondheid heeft ons wakker geschud, maar het moet niet zomaar kritiekloos worden overgenomen.
Positieve gezondheid is in de praktijk wat lastiger toe te passen, doordat het alleen naar de patiënt kijkt.
Persoonsgerichte zorg
Het model van persoonsgerichte zorg richt zich op eigen regie, gezond gedrag, functiebehoud en gewenste kwaliteit van leven. Persoonsgerichte zorg draait op de behoeften en mogelijkheden van de patiënt.
Ook wordt er rekening gehouden met iemands context en verschillen in persoonlijke kenmerken. Een geheel andere benadering dan de patiëntgerichte (ziekte)zorg die decennialang de boventoon voerde.
Gezondheidszorg of ziektezorg
Afgelopen jaren zijn er diverse modellen, aanpakken en brede gezondheidsconcepten verschenen.
De overeenkomsten hierin zijn het aansluiten op individuele wensen en het aangaan van de dialoog met patiënten. De verschillende benaderingen kunnen elkaar in het gebruik versterken.
Wat we hiermee duidelijk willen maken is dat we dus niet voor het één of het ander moeten kiezen.
Het is niet óf patiëntgerichte (ziekte)zorg óf persoonsgerichte (gezondheids)zorg. Het zou én én moeten zijn.
Het een kun je niet los zien van het ander. Beide doen ertoe, dus ze moeten naast elkaar bestaan en elkaar aanvullen.
Institute for Positive Health. (2021, 29 juni). Wat is het? Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.iph.nl/positieve-gezondheid/wat-is-het/
Valentijn, P. (2021, 31 juli). De hype van positieve gezondheid voorbij: op weg naar persoonsgerichte zorg. Essenburgh. Geraadpleegd op 4 mei 2022, van https://www.essenburgh.com/blog/de-hype-van-positieve-gezondheid-voorbij-op-weg-naar-persoonsgerichte-zorg